Oppenheimer – Tovenaarsleerling

Op Double Healix in a Day willen we je laten kennismaken met wat Double Healix kan betekenen voor jouw persoonlijke leven en werk. We behandelen elementen uit het leiderschapsmodel en je oefent in het toepassen ervan op jouw leven. We leggen het verband tussen de universele ontwikkelingsreis van de mens, en hoe die op een unieke wijze tot leven komt in jouw eigen reis. Double Healix in a Day omvat een hele dag met de mooiste filmfragmenten over persoonlijke ontwikkeling en leiderschap én een maand lang toegang tot de MovieLearning course Leiderschap en Levenskunst. Totaal voor maar €95,-! Een feest voor het brein en het oog, met Isodoor Jonker en Manfred van Doorn. Ga je mee op reis?

Hier een voorbeeld van het soort filmfragmenten en reflectievragen die we op Double Healix in a Day behandelen. Het betreft een fragment uit de film Oppenheimer die we hierboven al introduceerden.

Verbatim:

Ken jij de tovenaarsleerling in jezelf?

De film Oppenheimer beschrijft het historische verhaal van Robert Oppenheimer die de geschiedenis is ingegaan als de vader van de atoombom. Als natuurkundig genie is hij aangesteld om leiding te geven aan het Manhattan project waarbinnen de atoombom is uitgevonden. De film beschrijft dat de Verenigde Staten de atoombom inzet tegen Japan, met honderdduizenden slachtoffers tot gevolg. Oppenheimer verzette zich vervolgens tegen het ontwikkelen van nog grotere bommen. Dit brengt hem in diskrediet bij de machthebbers die hem vervolgens uit zijn vooraanstaande positie verwijderen. 

Oppenheimer toont ons de twee kanten van het archetype van de tovenaarsleerling. Dit verwijst naar het gedicht van Goethe over een leerling-tovenaar die door zijn meester wordt gevraagd om op te ruimen tijdens zijn afwezigheid. Om het zich makkelijker te maken, gebruikt de leerling een toverspreuk die hij nog niet goed beheerst. Het loopt uit de hand, en uiteindelijk moet de meester een grotere troep opruimen dan toen hij vertrok. 

Dit gedicht kan worden opgevat als een aansporing om alleen met krachten om te gaan die je kunt controleren. Tegelijkertijd is het een beschrijving van de behoefte van de mens om nieuwe dingen te ontdekken, grenzen op te zoeken en te verleggen, wat  soms gepaard gaat met de nodige risico’s. We hebben zelfs gezegdes waarmee we vergoelijken dat een risicovolle keuze slecht kan uitpakken. Of dat we iets doen waarvan we weten dat het door iemand anders niet op prijs wordt gesteld, of zelfs verboden is. In het Nederlands kun je zeggen:

‘Ik heb liever spijt van wat ik wel heb gedaan, dan van wat ik niet heb gedaan.’

En in het Engels: ‘It is better to ask for forgiveness than to ask for permission.‘

Maar mensen die niet van risico’s houden of die moreel wangedrag vermijden, zullen het hier niet mee eens zijn. In de film Oppenheimer zien we zo iemand in het personage van Isidor Rabi. Rabi is één van de wetenschappers die Oppenheimer wilde betrekken bij het Manhattan Project. Hij was zelf ook een vooraanstaand natuurkundige, die ten tijde van het Manhattan Project een Nobelprijs heeft ontvangen voor atoomonderzoek. 

(Fragment uit Oppenheimer)

In deze scène zien we de twee lessen van de Tovenaarsleerling opgedeeld in deze twee personages. Oppenheimer wil gevaarlijk onderzoek doen, Rabi wil er niet aan mee doen. Maar zelfs Rabi zal als adviseur bij het project betrokken blijven. En Oppenheimer ziet het risico dat de nazi’s als eerste een atoombom hebben, en is bezig om dat risico te beperken.

Als individuele mens én als mensheid zijn we telkens opnieuw een tovenaarsleerling. Een actueel voorbeeld is Artificial Intelligence. We weten dat er risico’s zijn, maar toch zijn we zo benieuwd naar de mogelijkheden en wat het ons kan brengen dat we de grenzen blijven verleggen.

De vragen die we onszelf kunnen stellen zijn: 

Waar werk ik aan mee in het leven?

Waar zoek ik een risicovolle grens op? Individueel, relationeel of in de gemeenschap als geheel?

Weet ik eigenlijk wel wat het doel van mijn handelen is?

Accepteer ik de mogelijke gevolgen? 

Wanneer zeg ik: hier werk ik niet aan mee?

En krijg ik mogelijk spijt van niet gemaakte fouten?

Een les uit de scène met Isidor Rabi en Robert Oppenheimer is in ieder geval: Als je besluit een tovenaarsleerling te zijn, doe dan geen masker op, maar wees jezelf, only better.