Leiderschap: het hanteren van tegenstrijdigheid

 VIDEO-VERBATIM

Leiderschap: het hanteren van tegenstrijdigheid

De schrijver Harry Mulisch geeft in de jaren tachtig een lezing over een beladen onderwerp. Hij neemt daarbij eenduidig stelling. Na de lezing laat iemand uit het publiek weten dat hij het totaal niet met hem eens is. Waarop Mulisch antwoordt: Ter ere van u zal ik nu precies het tegenovergestelde beweren…
< Clip uit The Old Man >
Leiders van deze tijd weten dat de wereld (en zijzelf dus ook) een vat vol tegenstrijdigheden is en dat tegelijkertijd alles één is (en zijzelf dus ook).
Dit houdt in dat ze in staat zijn om met tegenstrijdigheden en paradoxen te leven. Ze bieden houvast, hoop en richting in een verwarrende, complexe wereld.
< Clip uit Invictus >
De klassieke paradox is dat de waarheid bestaat uit oneindig veel aspecten. In het Double Healix model noemen we dat de spanning tussen Divergentie en Convergentie. Het is de olifant die op de tast wordt beschreven door zes blinden. Ieder van hen beschrijft gewetensvol een deel van het geheel. In de veelheid aan beschrijvingen lijkt de olifant een onsamenhangend, onmogelijk wezen. Maar de ziende kan alle informatie tot een geheel samenbrengen.

Hetzelfde geldt voor de breking van licht in een prisma. Wat is het ware licht? Zijn het de kleuren? Is het de witte straal? Beseffen we dat wij mensen maar een zeer beperkt deel van het elektromagnetische spectrum waarnemen en dat licht noemen? En met waarnemen bedoelen we dat de energie die op voorwerpen in duizend stukken breekt, via onze zintuigen in onze hersenen, wordt vertaald in waarneming.

Het postmodernisme heeft op basis van die duizenden stukken besloten dat de waarheid niet bestaat. En daarmee is het in een komische paradox beland, namelijk dat het als waarheid veronderstelt dat er geen waarheid bestaat.
We zien dat ook goed terug in de uitleg van bewegingsdeskundige Ido Portal.
< Clip met Ido Portal >
Portal noemt drie belangrijke punten:

1. Hoe meer geestkracht je ontwikkelt, hoe meer tegenstrijdigheden je tegelijk in je bewustzijn kunt vasthouden.
2. Alle grote levensbeschouwingen en filosofieën vertellen hetzelfde verhaal vol tegenstrijdigheden. Maar het verhaal wordt telkens anders verpakt. Dit is de basis paradox van de eenheid in verscheidenheid.
3. Portal’s laatste bewering is dat er nooit één ding ‘waar’ of ‘zeker’ is. En daarmee raakt hij zelf gevangen in de paradox van met zekerheid beweren dat niets zeker is.

Einstein heeft deze paradox wat speelser benaderd. Hij zegt: ‘niets is zeker en zelfs dat niet’. Met andere woorden: het is zelfs niet zeker dat niets zeker is en daarmee wordt het zelfs mogelijk dat alles zeker is. Dit heet het principe van zelfverwijzing. De uitspraak zegt iets tegenstrijdigs over zichzelf.
< Clip uit Notting Hill >
In het huidige tijdsgewricht zien we veel variaties van deze paradox.
Vanuit de behoefte aan eenduidigheid wordt vaak een schijnzekerheid gecreëerd: ‘The science is settled’ oftewel: ‘Dit is een wetenschappelijke zekerheid’. Maar wetenschap is juist bedoeld als een zoekproces, als een continue dialoog.
Een verwante paradox is de politiek correcte stelling dat alle afwijkingen moeten worden geïncludeerd. En als je het daar niet mee eens bent, word je uitgesloten. Met andere woorden: iedereen moet worden geïncludeerd, behalve de mensen die het niet eens zijn met die stelling.< Clip met George Carlin >
De derde variant is het advies: je moet alles verwelkomen wat op je pad komt. Immers, als je alles van jezelf of van het leven ‘moet’ accepteren, dan valt daaronder ook het accepteren van je eigen verzet en je niet-accepteren. Je zegt dan ook ja tegen het nee zeggen.
< Clip uit The Crown >
Voor leiderschap van deze tijd is het raadzaam dat je dit soort paradoxen leert doorzien en hanteren. Het helpt je nederig en open te blijven. Het voorkomt dat je vanuit halve waarheden gaat leven.

Daarbij is het raadzaam te gaan denken in niveaus van omvattendheid.
Je hebt een gedachte die polair is en je hebt de laag daarboven die de polariteit kan omvatten. Met andere woorden: je zegt op een hoog niveau ‘Ja’ tegen het leven en daar hoort bij dat je op een meer dagelijks niveau pijn kunt lijden en nee zeggen.

Op het hoogste niveau van omvattendheid zijn we dan allen een mysterieus deel van het grotere geheel. Sommigen noemen dat God, of de grote verhalenverteller. Of de regisseur van het goddelijke spel, de Divina Commedia. Op dit hoogste niveau vallen goed en kwaad samen. Alles is daar acceptabel, ook de Duivel.
Maar onder dat niveau dalen we af naar de wereld waarin goed en kwaad gescheiden zijn, hoe onduidelijk die grens ook is, hoe duidelijk die grens ook door ieders hart loopt.

Dit is dan de belangrijkste spanning die leiders moeten hanteren: dat we als soort gemaakt lijken te zijn om te dwalen en tegelijk te weten wat juist is. Dat alles zowel toevallig is als voorbestemd.
< Clip uit Forrest Gump >
We zijn perfect in onze onvolmaaktheid. Het maakt ons mooi en lelijk, tragisch en komisch tegelijk.

Het is in de omgang met de verschillende niveaus van omvattendheid, waar leiders het voorbeeld kunnen geven. Het gaat om het vermogen om in en uit de wereld van strijd tussen goed en kwaad te bewegen. Leiders die blijven zoeken, vinden en verliezen. Leiders die weten dat ze nooit verdwaald zijn omdat ze altijd thuis zijn.

Leiders voor de toekomst zijn in staat deze eenheid in hun verscheurdheid uit te stralen. Ze ervaren de zinvolheid van de schijnbare zinloosheid, ze zien lijn in de menselijke dwaalwegen. Ze houden zich vallend staande. Ze bieden hoop en houvast, niet door complexiteit te ontkennen, maar door alle onderliggende thema’s van de zoektocht te blijven belichten. Ze durven met vragen te leven. En door hun consequente zoektocht stralen ze het vertrouwen uit dat het loont om te blijven streven naar eenheid in de veelheid: naar de juiste weg, de waarheid, de liefde, de moed.

Met andere woorden: op een hoog niveau vind je vrede met de onvermijdelijkheid en de noodzakelijkheid van strijd.
< Clip met Kae Tempest >
Double Healix heeft de missie om bij te dragen aan een ecologie van betekenis. Ons motto is: herken het patroon, verdiep de beleving, verrijk de wereld.

In de online MovieLearning cursus Leiderschap en Levenskunst wordt hier dieper op ingegaan. Kijk verder op: movielearning.com

Volg je liever een live training? Binnenkort start Double Healix weer de opleiding Integrative Development. Meer informatie vind je op: doublehealix.com