Geïnformeerd Optimisme

Genieten van een stralende zomer en je met een goede bui verdiepen in de wereldproblemen. Kan dat? Krimpen van pijn over wat er misgaat in de wereld, in je leven, en daar tegelijkertijd sterker van worden? Voor de komende tijd waarin we als mensheid door een aantal grote crises gaan, vragen leiderschap en levenskunst om geïnformeerd optimisme

Transcript van de video:

Wat zijn de eisen die deze tijd aan ons stelt? In deze Double Healix reeks over persoonlijk leiderschap behandelen we zes spanningsvelden die ieder van ons tegenkomt en tracht te hanteren. Het gaat over:  chaos tegenover orde, oorzaak tegenover gevolg, opbouw tegenover afbraak, divergentie tegenover convergentie, materie tegenover geest en centrum tegenover omgeving.
In deze video behandelen we de spanning tussen opbouw en afbraak. We onderzoeken hierin de verzoenende paradox van ‘geïnformeerd optimisme’.

De Engelse mysticus William Blake waarschuwde ooit:

“Het brullen van de leeuwen, het huilen van de wolven, het razen van de woeste zee en het vernietigende zwaard zijn delen van de eeuwigheid die te groot zijn voor het oog van de mens.”

Sinds mensenheugenis hebben we gezond, jong en levend als ‘goed’ betiteld en ziek, oud en dood als ‘slecht’. Veel mythen en verhalen beschrijven een paradijselijke begintoestand waarin ziekte, ouderdom en dood niet bestaan. Vaak komt dan een slang in beeld die de mens verleidt tot inzicht en keuze. Uiteindelijk wordt de mens verbannen uit het paradijs.
De slang wordt in sommige verhalen gezien als de duivel, onder meer vanwege de kruiperige natuur, de gespleten tong en de giftige beet. In andere verhalen is de slang juist het symbool van de wederopstanding, omdat hij zich vernieuwt door het afstoten van zijn oude huid. In sommige mythen wordt hij zelfs herboren als adelaar.

Deze mythen weerspiegelen een belangrijke wetmatigheid. Jeugd, gezondheid en onschuld worden geofferd om inzicht en levenservaring op te doen. De prijs die we daarvoor betalen is ziekte, ouderdom en sterfelijkheid. Geen wonder dat er aparte verhalen bestaan over helden en halfgoden die kiezen om te blijven slapen in een onsterfelijke jeugd. “Ignorance is bliss”, horen we ook Cypher zeggen, in The Matrix. Het zijn de woorden van een gedesillusioneerde man die de werkelijkheid achter The Matrix niet meer kan verdragen. Hij verlangt ernaar om weer onwetend te zijn.

Met andere woorden: het is Cypher niet gelukt de balans te vinden tussen schoonheid en pijn, tussen onschuld en schuld, tussen opbouwende en afbrekende processen. Hij koos voor twee niet meer te verzoenen extremen: enerzijds het verraden van zijn vrienden en anderzijds een comateuze illusie..

Om deze gespletenheid te voorkomen, is er voor elk van ons de opgave om zó optimistisch en veerkrachtig te worden dat we in staat zijn een optimale dosis inzicht en pijn te verdragen.
We zullen daarbij allemaal onze eigen balans moeten vinden. Vaak nemen we de weg van de minste weerstand en kiezen voor één kant: ofwel de negativiteit-vermijdende positivo: altijd vrolijk, maar nooit diep, ofwel de klagende, verwijtende ziener: altijd diep, maar nooit vrolijk.

En wie kent deze polen niet in zichzelf? 

Het vraagt veel kracht om die twee kanten bij elkaar te houden en de wereld te zien zoals ze is, in al haar wrede schoonheid. Het is een hele opgave om dan niet depressief of cynisch te worden, of juist onrealistisch romantisch, idealistisch of lyrisch.
Elk mens heeft de kans om zich – binnen het eigen draagvermogen – goed te informeren. Het gaat daarbij om het toelaten van vermeden inzichten. Om voorbij de eigen echokamer van de social media te komen. Om voorbij de cancel-cultuur te komen. Om ook alternatieve en zelfs onwelgevallige informatie in je op te nemen.

Gezondheid en vitaliteit zijn een hoog goed, maar geen einddoel. Als leider werk je aan je vitaliteit zodat je meer inzicht aankunt, over jezelf, over anderen, over de wereld. Een vitale positiviteit hoeft pijnlijke inzichten niet uit te sluiten. De juiste mate van pijn kan ons sterker maken. Geestelijke draagkracht versterk je, net als met het verhogen van je fysieke spierkracht, door wat extra gewicht te dragen.

En daarmee komen we bij het opbouwende aspect van de slang, als symbool van energie en transformatie. In de yoga kennen we het beeld van de Kundalini ‘slang’, een weergave van vitale energie die vanaf de bekkenbodem langs onze ruggengraat omhoog spiraalt en die zich constant transformeert en vernieuwt. We kennen dit beeld ook van de esculaap in de geneeskunde.

De getransformeerde vitaliteit geeft ons de draagkracht om de wereld zo ongefilterd mogelijk onder ogen te komen. De energie die we daarbij inzetten, sterft, maar wordt ook wedergeboren. De ingewijde leider weet dat hij of zij vele malen psychisch moet ‘sterven’ om zich verder te kunnen ontwikkelen. De alchemie werkt dus in het opbouwend afbreken.

Dit principe van opbouwend afbreken zien we bijvoorbeeld ook in de moderne voedingswetenschap, die het belang van vasten heeft herontdekt. Het blijkt dat we bij voldoende vasten ongezonde delen van onszelf gaan afbreken. De bouwstenen van dit afbraakproces gebruiken we vervolgens voor nieuwe opbouw. Dit heet ‘autofagie’. Opbouwend afbreken dus.
Hetzelfde gebeurt als we onszelf, onze medemens en de wereld steeds scherper durven waar te nemen. We komen dan ook in een autofagie: we eten onze oude illusies op en daar wordt – in een gunstig geval – een nieuw wereldbeeld uit geboren.
Met dat proces worden we het levende bewijs dat vernietiging en lijden ons tot hoger functioneren kunnen brengen.

De bliss waar Cypher uit The Matrix over spreekt, is dan ook niet een gezonde bliss. Bliss betekent eigenlijk – net als passie – het samengaan van intens lijden en intens geluk. We hoeven daarvoor niet masochistisch te zijn, maar we kunnen de sterker-makende pijn van het inzicht wel beter uithouden. 

En daarmee komen we tot de ultieme opdracht die wetenschapsfilosoof Karl Popper formuleerde:
“Voor een ieder die de kracht heeft om de wereld ongefilterd te zien in al haar destructieve schoonheid, is optimisme een moreel imperatief.”

Leiders voor de toekomst zijn dus zeker niet eenzijdig positief. Ze zijn zo goed geïnformeerd dat ze vele malen zijn gestorven en wedergeboren. De vernietiging van hun illusies heeft ze niet verzwakt, maar sterker gemaakt. Ze hebben geleerd geïnformeerd optimistisch te zijn.

In de online MovieLearning cursus Leiderschap en Levenskunst, die van deelnemers een maximale score kreeg, leer je over alle spanningsvelden op verschillende levensgebieden. Heb je interesse? Kijk verder op: movielearning.com
Volg je liever een real-life opleiding? Binnenkort start Double Healix weer met de leergang Integrative Development, 12 trainingsdagen verspreid over een heel jaar. Meer informatie vind je op: doublehealix.com